Tegenwoordig zie je ze zo onderhand overal, de eikenbomen met een dikke soort van spinnenweb bobbel vooral aan de zonnige zuidkant van de stam met heel veel rupsen.

Eigenlijk was ik op zoek naar de processievlinder, wat is het eindproduct van deze rups? Dat antwoord was snel gevonden, de Thaumetopoea processionea, de vlinder is een bruingrijze nachtvlinder met donkere dwarslijnen, die voorkomt van begin juli tot begin september.

Deze nachtvlinder legt haar eitjes in de toppen van eikenbomen, waar ze overwinteren. De eitjes van de rups komen uit in het voorjaar, april/mei, zodra de eerste jonge eikenbladeren tevoorschijn komen. Na de derde vervelling krijgen de rupsen de donkere brandharen op de rug. De rupsen zijn tot 3,5 cm lang. De rupsen vervellen zes of zeven keer voordat ze in een onopvallende nachtvlinder veranderen.

De vlinders van de processierups komen uit ondergrondse poppen. Ze gaan na het uitkomen zo snel mogelijk paren. Het vrouwtje legt begin september eieren, waar rupsen uitkomen. De rupsen eten een boom met z'n allen kaal. In een lange rij gaan ze daarna op zoek naar een andere boom.

Nu wordt deze rups zeer agressief bestreden, want als je ermee in aanraking komt zijn de klachten niet kinderachtig. De haren kunnen makkelijk de huid, de ogen en de luchtwegen binnendringen. De stoffen die van de haren afkomen veroorzaken een op allergie lijkende huiduitslag, zwellingen, rode ogen en jeuk. In de meeste gevallen verdwijnen de klachten vanzelf. In zeldzame gevallen kunnen andere verschijnselen ontstaan, namelijk braken, duizeligheid en koorts. Dat willen we natuurlijk graag voorkomen, want voorkomen is immers beter dan genezen.

Maar die natuur, die is niet 'zomaar' zo gemaakt dat de processierups ook in het ecosysteem thuis hoort. Ik vroeg me af wat er eigenlijk gebeurt als we niets doen, lekker laten zitten en de natuur zijn gang laten gaan. Insecten hebben immers natuurlijke vijanden, maar hoe zit dat met dit spannende rupsje? Ook dit rupsje heeft natuurlijke vijanden, dit zijn sluipwespen, sluipvlieg, de grote poppenrover (was een inmiddels in Nederland uitgestorven kever), de nimfen van een bepaalde wantsensoort (de Rhadbomiris striatellus), maar ook de gaasvlieglarven zijn verzot op rupsen die net uit het ei gekomen zijn. Naarmate de rupsen groeien krijgen de larven steeds meer moeite hen op te krijgen. Ook is ontdekt dat de larven van tweestippelige lieveheersbeestjes processierupsen lekker vinden.

Door te zorgen voor meer biodiversiteit bij eikenbomen kunnen de natuurlijke vijanden de processierups bestrijden. De aanwezigheid van schermbloemige soorten vormt hierin een belangrijk onderdeel van de habitat van deze insecten. Samen met Heem Nederland zijn er kruidensoorten geselecteerd die de ontwikkeling van natuurlijke vijanden rondom de eiken stimuleren. Hiermee wordt een duurzame basis gelegd voor een natuurlijke bestrijding van de processierups. Daarnaast wordt er een impuls gegeven aan de biodiversiteit.

Ook kool- en pimpelmezen blijken een goed 'middel' tegen overlast door processierupsen. De vogeltjes doen zich tegoed aan jonge processierupsen. Daarbij hebben de mezen nog geen last van de brandharen van de rups. Pas in een later stadium ontwikkelen de rupsen de irriterende brandharen.

De rups wordt vooral gesignaleerd in zomereiken langs lanen in steden en dorpen, erfbeplantingen op campings en landgoederen in bosrijke omgevingen. In bosgebieden zelf wordt de rups ook waargenomen, maar hier lijkt er een biologisch evenwicht te bestaan met zijn natuurlijke vijanden. Hierdoor leidt de processierups in bosgebieden nauwelijks tot problemen.

Helaas worden de eikenbomen bespoten met gif om de processierups te bestrijden. Deze methode zorgt er niet alleen voor dat de processierups minder kans krijgt, ook andere insect (vlinder) en vogelsoorten zijn hier de dupe van. Bedenk eens wat wij hiervan inademen, of wat er op ons voedsel terecht komt. Dit moet veranderen.

Nu is mij opgevallen dat de processierups vooral voorkomt op eiken in gemaaide bermen. De biodiversiteit ontbreekt hier compleet en daarmee ook de natuurlijke vijanden van de processierups. In bloemrijke bermen komen meer natuurlijke vijanden van de processierups voor én het ziet er voor het oog ook nog eens heel mooi uit. Dit is veel goedkoper dan spuiten en maaien, dus win/win!

Een voorbeeld van schermbloemigen vind je o.a. hier: https://tuinenstruinen.org/2015/11/03/schermbloemen-onmisbaar-voor-tuinen-in-natuurstijl/